Seyfi GençPrusya’nın Breslau şehrinde yaşayan Ortodoks Yahudi Stern ailesinin Miladi takvime göre 1891 yılının Yom Kippur Bayramı (12 Ekim) diğer bayramlardan çok farklıydı. O dönemde Prusya’ya, günümüzdeyse Polonya’ya bağlı önemli bir sanayi kenti olan Wrocław’da (Breslau) 10 çocuklu ailenin 11. çocuğu doğdu. Alman Yahudisi olan Stern ailesi, en küçük çocuklarına Edith adını verdi. Annesinin güçlü dini inancına büyük hayranlık duysa da gençlik yıllarında bir süre ateist olarak yaşayan ardından da Katolik kilisesine katılan Edith, manastır yaşamına başladığında kendisine Haçın Teresa Benediktası adını seçti.
51 yıllık ömrüne gerek akademik gerekse de ruhsal anlamda pek çok başarılı ve övgüyle karşılanan eser sığdıran Edith Stern, 1 Mayıs 1987’de Köln’de Papa II. John Paul tarafından şehit, 11 Ekim 1998’de ise azize ilan edildi. Azize Stern, Avrupa kıtasının altı koruyucu azizinden biri olarak kanonlaştırıldı.
Eğitim Hayatı
Babasının erken yaşta ölümüne karşın annesinin çabasıyla iyi bir eğitim alan Stein, Nisan 1913’te 22 yaşındayken, ünlü filozof Edmund Husserl ile yaz dönemi için çalışmak üzere Göttingen Üniversitesi’ne gitti. Yazın sonunda onun yönetiminde felsefe alanında doktora eğitimine devam etmeye karar verdi ve tez konusu olarak empatiyi seçti. Çalışmaları, I. Dünya Savaşı’nın patlak vermesi nedeniyle yarıda kesildi. Bir yıl sonra, 1915’te savaşın trajedilerini görüp hemşire asistanı olmak için dersler alarak bir bulaşıcı hastalıklar hastanesinde gönüllü bir Kızıl Haç hemşiresi olarak görev yaptı.
1916’da empati üzerine tezini tamamlamak için Freiburg Üniversitesi’ne geçti. Tarihsel Olarak Gelişen ve Fenomenolojik Olarak Değerlendirilen Empati Sorunu başlıklı tezi, felsefe alanında yüksek onur derecesiyle doktora aldı. Freiburg’da öğretim üyesi oldu ve burada 1918’e kadar Husserl’in asistanı olarak çalıştı.
Katolikliğe Geçişi
Stein, Katoliklikle daha önce temas kurmasına rağmen, 1921 yaz tatilinde Ávilalı Teresa’nın otobiyografisini ve diğer eserlerini okuması onun dönüşümünü ve rahibe olma arzusunu harekete geçirdi. 1 Ocak 1922’de vaftiz edildi. Ávilalı Teresa gibi tüm zamanlarını dua etmeyle geçiren Yalınayaklı Karmelitler Tarikatı Rahibesi olmak istediyse de ruhani önderleri tarafından vazgeçirildi. 1923’ten 1931’e kadar Speyer’deki Dominikan rahibeler okulunda öğretmenlik yaptı. 1932’de Münster’deki Katolik Kilisesi’ne bağlı Bilimsel Pedagoji Enstitüsü’nde öğretim görevlisi oldu, ancak Nazi hükümeti tarafından kabul edilen Yahudi karşıtı yasalar onu 1933’te görevinden istifa etmeye zorladı. Papa XI Pius’a yazdığı bir mektupta, Nazi rejimini kınadı ve Papa’dan “Mesih’in isminin bu kötüye kullanılmasına son vermek için” rejimi açıkça kınamasını istedi. Yanıt gelmeyen bu mektubunu Papa’nın okuyup okumadığı kesin olarak bilinmiyor.
Stein, 1933’te Köln-Lindenthal’daki Yalınayaklı Karmelitler Tarikatı Manastırı St. Maria vom Frieden’e (Esenliğin Annesi Meryem) girdi ve Haçın Teresa Benediktası ruhani adını aldı. Artan Nazi tehdidinden kaçınmak için Karmelit tarikatı, 1938’de Edith ve onun gibi rahibe olan kız kardeşi Rosa’yı Hollanda’nın Echt kentindeki Yalınayaklı Karmelit manastırına gönderdi. Stein’ın Echt’e taşınması, onu daha sıkı inançlı ve Karmelit düzenine daha da uymaya sevk etti. Nazilerin öğretmenlik pozisyonunu iptal ettikten sonra Stein, Echt’teki manastırda eğitmenliğe hızlı bir şekilde geri döndü ve topluluk içindeki hem kardeş hem de öğrencilere Latince ve felsefe öğretti.
Nazi Takibi Ve Şehitliği
Fakat Naziler 1940 yılının Mayıs ayında Hollanda’yı işgal edince manastırdaki diğer rahibelerin anlatımına göre Stein kendini “soğuk ve açlığa katlanarak bir toplama kampında nasıl sessizce yaşanır” konusunda eğitmeye başladı. Naziler 2 yıl boyunca manastıra dokunmadı. Fakat Hollanda Episkoposlar Konferansı’nın, 20 Temmuz 1942’de Nazi ırkçılığını kınayan bir basın açıklaması yapması üzerine Hollanda’nın Nazi Komiseri Arthur Seyss-Inquart, 26 Temmuz’da misilleme olarak, daha önce bağışlanan tüm din değiştiren Yahudilerin tutuklanmasını emretti. Hollanda’da yaşayan 243 Yahudi ile birlikte Stein, 2 Ağustos’ta Gestapo tarafından tutuklandı. Stein ve kız kardeşi Rosa, Auschwitz’e gönderilmeden önce Amersfoort ve Westerbork Toplama Kamplarında hapsedildi. Westerbork’taki Hollandalı bir yetkili, onun inanç ve sükunetinden çok etkilendi, ona bir kaçış planı teklif etti. Stein, yardımını şiddetle reddetti.
7 Ağustos 1942’de sabah erken saatlerde 987 Yahudi, Auschwitz Toplama Kampı’na gönderildi. 9 veya 10 Ağustos’ta Haçın Teresa Benediktası, 51 yaşındayken, kız kardeşi ve daha birçok kişiyle birlikte Naziler tarafından gaz odasında öldürüldü.
Stein‘in Mirası
Stein, 1 Mayıs 1987’de Köln’de Papa II. John Paul tarafından 1942’de Hollanda Episkoposlar Kurulu tarafından Nazi ırkçılığının alenen kınanması; başka bir deyişle, Kilise’nin ahlaki öğretisi nedeniyle öldüğü ve dolayısıyla gerçek bir şehit olduğunu belirterek şehit, 11 Ekim 1998’de Vatikan Şehri’nde de azize ilan edildi.
Haçın Teresa Benediktası, Nursia Benedict, Cyril ve Methodius, İsveç’ten Bridget ve Sienalı Catherine ile birlikte Avrupa’nın altı koruyucu azizinden biridir. Bugün, Almanya Darmstadt, Hollanda Hengelo, Kanada Ontario Mississauga gibi yerlerde, ona övgü amacıyla adının verildiği birçok okul bulunuyor.
Oyun yazarı Arthur Giron, Stein’ın hayatından ilham alan bir oyun olan Edith Stein’ı yazdı. 2007’de, Stein’ın hayatı ve çalışmaları, yazar James Hopkin tarafından Winter Under Water (Picador, Londra) romanında dramatize edildi. Yine 2014’te Emily Leah Silverman’ın Edith Stein ve Regina Jonas: Ölüm Kampları Zamanında Dini Öngörüler adlı kitabı yayınlandı.
1995’te Macar film yönetmeni Márta Mészáros, A hetedik szoba (Yedinci Oda) adıyla Edith Stein’in hayatı ve ölümü hakkında bir film yaptı. 1999’da Alman heykeltıraş Bert Gerresheim’ın bir anıt heykeli Almanya’nın Köln şehrine dikildi. Heykel, Yahudi ve Hıristiyan inancını yansıtan üç farklı Stein görüşünden ve soykırım kurbanlarını temsil eden bir yığın boş ayakkabıdan oluşuyor. 2008 yılında da, Stein’in çocukluk evinin yakınına bir Stolperstein anıtı yerleştirildi.
—–
Editn Stein’in Papa’ya Yazdığı Mektup
“Haftalardır Almanya’da her türlü adalet ve insanlık duygusuyla alay eden işler gördük, komşu sevgisinden bahsetmiyorum bile. Yıllardır Nasyonal Sosyalizmin liderleri Yahudilere karşı nefreti vaaz ediyorlar … Ama sonuçta sorumluluk onları bu noktaya getirenlere ve bu tür olaylar karşısında sessiz kalanlara da düşmelidir.
Her gün olan ve olmaya da devam eden her şey, kendisini ‘Hristiyan’ olarak adlandıran bir hükümetten kaynaklanıyor. Haftalardır sadece Yahudiler değil, aynı zamanda Almanya’daki binlerce sadık Katolik inanıyorum ki, Mesih’in isminin bu kötüye kullanılmasına bir son vermek için Mesih Kilisesi’nin sesini yükseltmesini bekliyor ve umuyorlar. Radyo tarafından halkın bilincine vurulan bu ırkçılık ve onun iktidarının putlaştırılması sapkınlık değil mi? Yahudi kanını yok etme çabası, Kurtarıcımızın, kutsal Bakire Meryem’in ve elçilerin suistimali değil mi? Bütün bunlar, çarmıhta bile zulmedenler için dua eden Rabbimiz ve Kurtarıcımızın davranışına taban tabana zıt değil mi? Ve bu, barış ve uzlaşma yılı olması amaçlanan bu Kutsal Yıl kayıtlarında bir kara leke değil mi? Kilisenin sadık çocukları olan ve Almanya’daki koşulları açık gözlerle gören hepimiz, sessizliğin daha fazla sürmesi halinde Kilise’nin saygınlığı için en kötüsünden korkuyoruz.”
KAYNAKLAR:
http://www.vatican.va/content/john-paul-ii/en/homilies/1998/documents/hf_jp-ii_hom_11101998_stein.html
Yorum Ekle